Klokkenluidersregeling

Wanneer iemand mistoestanden in zijn (voormalige) organisatie aan het licht brengt, dan spreken we van een klokkenluider.

De wet van 28 november 2022 tot omzetting van de EU-klokkenluidersrichtlijn voor de private sector is gepubliceerd in het Belgisch Staatsblad op 15 december 2022. De wet trad in werking op 15 februari 2023. De nieuwe wetgeving voert de verplichting tot het opzetten van meldingskanalen in zodat inbreuken op bepaalde wetgeving binnen private organisaties in een vroeg stadium kunnen worden opgespoord en behandeld, en dat tegelijkertijd een doeltreffende bescherming biedt aan de klokkenluiders.

De klokkenluider kan een (ex-) werknemer, sollicitant, vrijwilliger, enz. zijn.

Een klokkenluider geniet enkel bescherming indien hij of zij een inbreuk op één van volgende wetgevingen meldt:

• overheidsopdrachten;
• financiële diensten, producten en markten, voorkoming van witwassen van geld en terrorismefinanciering;
• productveiligheid en productconformiteit;
• veiligheid van het vervoer;
• bescherming van het milieu;
• stralingsbescherming en nucleaire veiligheid;
• veiligheid van levensmiddelen en diervoeders, diergezondheid en dierenwelzijn;
• volksgezondheid;
• consumentenbescherming;
• bescherming van de persoonlijke levenssfeer en persoonsgegevens, en beveiliging van netwerk- en informatiesystemen;
• bestrijding van belastingfraude;
• sociale fraudebestrijding;
• de financiële belangen van de Europese Unie;
• inbreuken in verband met de Europese interne markt.

Klokkenluiders kunnen via 3 kanalen rapporteren:

1. intern kanaal: het opzetten hiervan binnen de onderneming kan via intern of extern beheer.
2. extern kanaal: opgezet door de overheid, namelijk een melding aan een federale ombudsman.
3. pers: wanneer een interne of externe melding niet tot passende actie leidt, er ernstige redenen zijn om aan te nemen dat er sprake is van onmiddellijk gevaar voor het openbaar belang, of dat er een risico op vergelding of vernietiging van bewijsmateriaal bestaat.

Als werkgever zal je moeten instaan voor duidelijke en toegankelijke informatie over de beschikbare meldingskanalen aan de eigen werknemers (bijvoorbeeld via het arbeidsreglement), maar ook aan derden zoals externe dienstverleners. Een intern kanaal is voor ondernemingen met minstens 250 werknemers reeds verplicht sedert 15 februari 2023. Vanaf 17 december 2023 moeten ondernemingen met 50 tot en met 249 werknemers een intern meldingskanaal voorzien binnen de onderneming.

Wanneer een klokkenluider een inbreuk op regelgeving in gebieden zoals overheidsopdrachten, financiële diensten, milieubescherming, volksgezondheid, etc. meldt, geniet hij onder concrete voorwaarden ook bescherming tegen represailles in de breedste zin van het woord. Denk aan ontslagbescherming, maar ook schorsing, degradatie, weigering van promotie, pesterijen of uitsluiting, discriminatie of nadelige behandeling, vroegtijdige beëindiging of opzegging van een contract voor levering goederen of diensten, etc.

De beschermingsmaatregelen gelden ook voor al degenen die verbonden zijn met de melders (bv. collega’s of familieleden of personen die de melder bijstaan) en die het slachtoffer kunnen worden van represailles in een werkcontext.

Welke stappen moet je doorlopen?

1. Bereken het precieze aantal werknemers in je juridische entiteit. Zo bepaal je of je een intern meldingskanaal en de mogellijkheid tot anonieme melding moet opzetten.
2. Voer sociaal overleg: de invoering van de klokkenluidersregeling maakt deel uit van het sociaal overleg. Je zult de vertegenwoordigers van de werknemers (bv. de ondernemingsraad) of de werknemers zelf moeten informeren en raadplegen over het interne beleid rond klokkenluiders.
3. Zet indien nodig een intern meldkanaal op, of pas het bestaande kanaal aan aan de nieuwe regelgeving. Dit kan via een wijziging van het arbeidsreglement, een CAO of een policy.
4. Respecteer de privacy-verplichtingen: ten slotte mag ook de GDPR niet uit het oog worden verloren bij het verwerken van de meldingen.